Tảng băng chìm của nạn kỳ thị chủng tộc
Hải Vân (PV TTXVN tại Mỹ)
Nước Mỹ dường như bắt đầu bình tĩnh trở lại với nhịp sống thường
ngày sau gần 2 tuần biểu tình bạo loạn liên quan tới cái chết của người đàn ông
Mỹ gốc Phi George Floyd, nhưng một điều chắc chắn là vấn nạn phân biệt chủng
tộc sẽ không thể biến mất trong ngày một ngày hai.
·
Biểu tình phản đối phân biệt
chủng tộc lan rộng khắp Thụy Sĩ
·
Người biểu tình tại Mỹ kéo đổ
tượng nhà thám hiểm Christopher Columbus
Lực lượng vệ binh quốc gia Mỹ được triển khai
gần Nhà Trắng ở Washington DC., ngày 3/6/2020 nhằm ngăn người quá khích trong
cuộc biểu tình phản đối hành vi của cảnh sát dẫn đến cái chết của người da màu
George Floyd. Ảnh: AFP/TTXVN
Dẫu vậy, sự thay đổi
ngay lập tức có thể thấy được là những vụ việc phân biệt chủng tộc đang khiến
cả thế giới dậy sóng ngoài kia hóa ra lại giúp người ta chia sẻ dễ dàng hơn vấn
đề vốn luôn bị coi là nhạy cảm: nạn kỳ thị chủng tộc. Và nước Mỹ giờ đây lại
đứng trước một câu hỏi còn lớn hơn: Liệu rằng có phải chỉ người Mỹ gốc Phi mới
là nạn nhân của những hành động thù địch và bất công, hay các cộng đồng da màu
khác cũng phải đối mặt với sự kỳ thị khi sống trên đất Mỹ?
Những vụ đụng độ bạo
lực, giết người, dù là ngộ sát, vì màu da như báo chí đã nêu thời gian qua
không phải lúc nào cũng xảy ra, nhưng người ta vẫn có thể nhận diện được sự
hiện hữu của nạn phân biệt chủng tộc ở Mỹ qua cách giải quyết các vụ việc tại
cơ quan công quyền, hay qua cách ứng xử hằng ngày giữa những người sống trong
các cộng đồng nhất định.
Chuyên gia xã hội học
Eduardo Bonilla-Silva của Đại học Duke cho rằng có thể thấy được sự phân biệt
chủng tộc mang tính hệ thống tồn tại ở nhiều nơi trên đất Mỹ: từ trường học,
công sở, tòa án, cho đến ngành cảnh sát... Đó là những nơi mà người ta thấy
hình như người da trắng luôn nắm các vị trí chủ chốt, ra quyết định, và nếu ở
đâu đó có một số người da màu giữ được vị trí tương tự thì con đường để tới đó
là sự nỗ lực gấp hơn nhiều lần các đồng nghiệp da trắng.
Các kết quả điều tra xã
hội cho thấy biểu đồ phân bổ nhân lực của người da màu tại Mỹ hiện nay ở dạng
hình nón, tức là càng lên các vị trí quan trọng như giám đốc điều hành các tập
đoàn lớn hay quan chức cấp cao trong chính phủ thì càng ít người da màu. Nếu
nhìn vào số liệu khảo sát của Ngân hàng Dự trữ Liên bang Mỹ (FED) năm 2013 về
tỷ lệ sở hữu của cải trong xã hội thì người Mỹ da trắng nắm tới 90% tài sản của
nước Mỹ, người Mỹ Latinh nắm giữ 2,3% và người Mỹ gốc Phi nắm giữ 2,6%.
Nước Mỹ là quốc gia đa
sắc tộc, gồm cả da trắng, da đen, da đỏ (American Indian - thường gọi là người
Anh-điêng), người gốc Á da vàng, chưa kể một tỷ lệ lớn người Mỹ Latinh. Thế
nhưng, luật bất thành văn, màu da vẫn là một tiêu chí để nhìn nhận, đánh giá
một con người ở đây bởi nước Mỹ vốn là đất nước được biết đến một phần vì lịch
sử gắn với nạn phân biệt chủng tộc.
Trên thực tế, người Mỹ
gốc Phi không phải nhóm người da màu duy nhất bị đối xử phân biệt. Theo tổ chức
Stop AAPI Hate, một tổ chức theo dõi, thống kê các vụ khiếu nại của những người
gốc Á bị đối xử phân biệt, chỉ tính riêng từ cuối tháng 3 đến nay đã có tới hơn
1.100 vụ người gốc Á là nạn nhân của những hành vi và lời nói phân biệt đối xử.
Đa phần các vụ việc không quá nghiêm trọng hay quá bạo lực nhưng cũng gây bức
xúc trong cộng đồng người dân, như vụ bé gái gốc Á bị người lạ đẩy ngã khỏi xe
đạp của em trong công viên hay một gia đình gốc Á bị gây sự, to tiếng tại siêu
thị rau quả thực phẩm bởi bị cho là đem virus SARS-CoV-2 gây bệnh viêm đường hô
hấp cấp COVID-19 đến nước Mỹ.
Nhưng sự kỳ thị người da
màu, trong đó có người châu Á, không phải bây giờ mới xảy ra khi đại dịch
COVID-19 bùng phát, mà nó đã tồn tại từ thời những người dân nhập cư mới đặt
chân tới Mỹ cách đây hàng trăm năm. Giáo sư Janelle Wong, chuyên nghiên cứu
người Mỹ gốc Á tại Đại học Maryland, nhận định rằng những hành động kỳ thị
người gốc Á bắt nguồn từ kiểu suy nghĩ của một bộ phận người Mỹ da trắng luôn
coi các chủng tộc khác là ngoại lai và không muốn người châu Á, dù sống ở Mỹ
bao nhiêu năm đi nữa, trở thành người Mỹ.
Cảnh sát được triển khai để giải tán người biểu
tình trong cuộc tuần hành phản đối nạn phân biệt chủng tộc tại thành phố
Minneapolis, Mỹ ngày 27/5/2020. Ảnh: AFP/TTXVN
Nếu nhìn lại lịch sử nước Mỹ, thì việc phân biệt
đối xử với người gốc Á thậm chí đã từng được luật hóa trong đạo luật 1875 (Page
Act of 1875) và đạo luật Loại trừ người Trung Quốc 1882 (Chinese Exclusion Act
of 1882). Đây là hai đạo luật đầu tiên về vấn đề nhập cư, được thông qua để cấm
những người lao động gốc Trung Quốc vào Mỹ do tâm lý bài ngoại và lo ngại người
gốc Á cạnh tranh việc làm với người Mỹ lúc đó. Cùng với việc hạn chế nhập cư,
các đạo luật này của Mỹ cũng nhằm mục đích ngăn cản người gốc Trung Quốc hay
người gốc Á không thể trở thành công dân Mỹ trong nhiều thập niên.
