Sự trỗi dậy của nhân vật nữ trên truyền hình và vấn đề nữ quyền ở Hàn Quốc
Năm ngoái, bộ phim truyền hình Hàn Quốc “Extraordinary Attorney Woo” (tên tiếng Việt là "Nữ luật sư kỳ lạ Woo Young Woo") trở thành một trong những phim truyền hình Hàn Quốc thành công nhất.
Bộ phim là câu chuyện về quá trình trưởng thành của một cô gái trẻ mắc chứng tự kỷ Woo Young Woo khi chiến thắng những vụ kiện tại một trong những công ty luật hàng đầu Hàn Quốc.
Được lên kế hoạch cho phần 2 và trở thành bộ phim truyền hình tiếng nước ngoài được xem nhiều thứ 6 trên Netflix, bộ phim gần đây đã được đề cử cho Giải thưởng Critics’ Choice Award 2023.
 |
| Diễn viên Park Eun-bin trong vai nữ luật sư mắc chứng tự kỷ trong bộ phim ăn khách "Nữ luật sư kỳ lạ Woo Young Woo". |
Với nội dung lành mạnh và mới mẻ, bộ phim là ví dụ mới nhất về bước tiến của các bộ phim Hàn Quốc trong việc khắc họa hình ảnh người phụ nữ.
Theo số liệu được công bố từ đài truyền hình quốc gia KBS của Hàn Quốc, trong năm 2021 có hơn 53% nhân vật chính trong các bộ phim truyền hình của đài là phụ nữ, tăng nhẹ so với mức trung bình 49,8% trong 5 năm qua. Tại các đài truyền hình khác, con số này vào khoảng 40% từ năm 2017 đến 2020.
Trong một cuộc phỏng vấn qua điện thoại, bà Jacklen Kim, giám đốc marketing tại ENA – kênh truyền hình ban đầu phát sóng bộ phim “Nữ luật sư kỳ lạ Woo Young Woo”, cho biết “số lượng nữ chính trên truyền hình Hàn Quốc trở nên khá cao”.
Theo bà, người phụ nữ không chỉ được chú ý nhiều hơn và ngày càng được khắc họa ở những vị trí quyền lực hơn. Những trò lố về giới tính từng thống trị thể loại này đang dần không được ưa chuộng. Chỉ riêng năm 2022, nhân vật nữ được viết thành nhiều vai đa dạng như vai một nữ hoàng thông thái (trong phim “Under the Queen’s Umbrella”) hay một nhà báo ngoan cường (phim “Little Women”).
 |
| Nữ diễn viên Kim Hye-soo với hình ảnh nữ hoàng quyền lực trong tác phẩm “Under the Queen’s Umbrella” (Ảnh:tvN). |
Trong bộ phim “Our Blues” xuất hiện một số nhân vật nữ chính mạnh mẽ, như một nữ ngư dân giàu có và một số “haenyeo” – những nữ thợ lặn lớn tuổi thu hoạch sinh vật biển ở tỉnh Jeju. Một nhân vật khác của bộ phim là một nữ sinh trung học mang thai có thành tích cao trong học tập. Bất chấp lệnh của cha mình, cô quyết định học đại học và để đứa con lại cho cha và bạn trai cô chăm sóc. Đây là một cốt truyện không thể tưởng tượng nổi chỉ trong vài năm trước.
Tuy nhiên trên thực tế, phụ nữ Hàn Quốc phải đối mặt với những rào cản đáng kể tới sự bình đẳng, và đã phải báo cáo những vấn đề về tình trạng quấy rối tình dục, định kiến giới và các hình thức phân biệt khác tại môi trường làm việc thống trị bởi nam giới. Quốc gia này xếp thứ 99 trong số 146 quốc gia trong chỉ số khoảng cách giới tính toàn cầu năm 2022 của Diễn đàn kinh tế thế giới.
 |
| Cảnh trong bộ phim “Our Blues”. |
Dữ liệu của Tổ chức Hợp tác và Phát triển kinh tế OECD cho thấy phụ nữ Hàn Quốc có mức kiếm trung bình ít hơn 31,1% so với nam giới (khoảng cách về lương tệ nhất trong số các quốc gia thuộc OECD), và vấn đề nữ quyền vẫn là một chủ đề cực kỳ gây chia rẽ.
Chính vì vậy, hình ảnh người phụ nữ xuất hiện ngày càng nhiều trong phim truyền hình Hàn Quốc phải chăng phản ánh sự thay đổi trong xã hội của quốc gia này, những kỳ vọng của khán giả toàn cầu hay chỉ đơn giản là nỗ lực thu hút khán giả nữ của các nhà sản xuất?
Những câu chuyện riêng
Theo bà Park Sung-eun, giám đốc sản xuất của Studio LuluLala, chủ nghĩa phân biệt giới tính hay thậm chí cảnh bạo lực gia đình có thể được thấy trên truyền hình Hàn Quốc trong suốt những năm 90 cho tới đầu năm 2000.
Một trong số đó có thể kể đến bộ phim truyền hình dài tập nhất có tên “Country Diaries” ra mắt từ năm 1980 kéo dài tới 2002, với nhiều cảnh nhân vật nữ bị chồng đánh đập. Bà cũng dẫn chứng bộ phim truyền hình “Trái tim mùa thu” từng tạo được tiếng vang quốc tế năm 2000 có cảnh nhân vật chính đẩy người anh ta yêu vào tường. Mục đích của những cảnh này, theo bà, là để người xem cười nhạo, hay trong phim “Trái tim mùa thu” là để tạo kịch tính hấp dẫn khán giả.
 |
| Poster bộ phim "Coffee Prince". |
Cuối những năm 2000, khi thể loại hài lãng mạn thống trị phim truyền hình, một cặp đôi phổ biến trong phim là phụ nữ nghèo với đàn ông giàu có. Một số bộ phim nổi tiếng trong số đó phải kể đến là “My Lovely Sam Soon” (2005), “Coffee Prince” (2007) và “Boys Over Flowers” (2009).
Thời điểm đó, những bộ phim này được khán giả tán dương vì phá bỏ những quy chuẩn giới tính trong cách ăn mặc và hành động. Tuy nhiên, ngay cả những tác phẩm nổi bật này cũng rơi vào tư tưởng về việc gặp một chàng trai giàu có là con đường tới hạnh phúc. Chẳng hạn như tập cuối “Coffee Prince” có cảnh cô nàng tomboy bắt đầu “mặc như con gái” vì bạn trai của cô là người thừa kế tập đoàn, và nói đùa rằng tất cả những gì cô cần là được “cho ăn ngày bốn bữa”.
Bắt đầu sự nghiệp tại đài truyền hình MBC từ năm 1999, bà Park cho biết phim truyền hình phản ánh thời đại. Vào thời điểm mà phụ nữ được cho là sẽ kết hôn ở độ tuổi đầu 20, nhân vật chính 26 tuổi trong phim “One of a Pair” (1994) bị các nhân vật khác xem là đã quá tuổi. Trong phim “My Lovely Sam Soon” (2005), nhân vật chính phải đối mặt với các chỉ trích khi chỉ mới 29 tuổi.
 |
| Hình ảnh bộ phim "My Lovely Sam Soon". |
Thế nhưng những năm gần đây, số lượng phụ nữ Hàn kết hôn và sinh con ngày càng ít và muộn hơn khiến chính phủ phải nỗ lực làm tăng tỷ lệ sinh khi khủng hoảng nhân khẩu học đe dọa.
“Ngày nay, không chỉ độ tuổi trung bình của phụ nữ kết hôn tăng lên mà thậm chí còn có một thuật ngữ “bihon” dành cho những người sẵn sàng từ chối lập gia đình. Ngày càng nhiều người hiểu hôn nhân là một lựa chọn cá nhân, nên sẽ khó tìm được một phụ nữ có quan tâm thực sự tới việc kết hôn trong vài năm qua”, bà Park chia sẻ.
Khi việc kết hôn không còn cần thiết để câu chuyện kết thúc có hậu, các nhân vật nữ dần có những câu chuyện của riêng mình. Bà Michelle Cho, phó giáo sư lĩnh vực Đông Á tại Đại học Toronto, cho biết những chuyện tình lãng mạn trong phim truyền hình Hàn Quốc ngày càng tập trung vào sự phát triển của cá nhân và tình bạn.
 |
| Hình ảnh trong “Crash Landing on You”, bộ phim đạt kỷ lục người xem tại Hàn Quốc. |
“Nếu trong quá khứ có một kiểu hình mẫu nhân vật cố định – như nữ anh hùng thuộc tầng lớp lao động gặp một tình yêu giàu có – thì motip này giờ trở nên dễ uốn nắn hơn”, bà nói và dẫn chứng bằng bộ phim Hàn gây tiếng vang quốc tế gần đây “Crash Landing on You”. Bộ phim đã đạt kỷ lục số lượng người xem tại Hàn Quốc, tập trung vào một cốt truyện lãng mạn nhưng nhân vật nữ chính là một CEO thành công vẫn tiếp tục công việc dù chuyện tình dang dở.
Vấn đề về nữ quyền
Dù có sự đồng thuận rằng phim truyền hình Hàn Quốc đã thay đổi, xong còn không ít bàn luận về lý do dẫn đến những thay đổi đó. Các chuyên gia của CNN đã đưa ra nhiều khả năng, như số lượng phụ nữ ở cấp điều hành sản xuất ngày càng tăng, các nền tảng phát trực tuyến và kênh truyền hình mới nhiều hơn, sự gia tăng nữ giới trong lực lượng lao động, động lực gia đình thay đổi, sức ảnh hưởng của truyền thông nước ngoài tới các nhà văn và việc tiếp cận internet nhiều hơn giúp phụ nữ dễ dàng gửi phản hồi về các chương trình truyền hình hơn. Những người ủng hộ phong trào nữ quyền như nhà phê bình văn hóa đại chúng Hwang Jin-mi và nhà biên kịch Kim Hyo-min cũng chỉ ra làn sóng nữ quyền mới nhất tại Hàn Quốc.
 |
| Người biểu tình giương biểu ngữ để đánh dấu Ngày Quốc tế Phụ nữ như một phần của phong trào #MeToo của đất nước tại Seoul tháng 3/2018 (Ảnh: GettyImages) |
Vào năm 2016, vụ sát hại dã man một phụ nữ trong phòng tắm ở quận Gangnam, Seoul đã châm ngòi cho một phong trào được mô tả là “khởi động lại nữ quyền” của quốc gia này. Được cổ vũ từ phong trào #MeToo toàn cầu, sự thay đổi được đánh dấu bằng các cuộc biểu tình phản đối mạnh mẽ, chia rẽ chính trị và sự phản kháng từ một phong trào tương tự từ nam giới.
Bà Hwang cho biết, phim truyền hình Hàn Quốc từ lâu đã được viết kịch bản và xem bởi phụ nữ. Năm 2018, Hiệp hội Biên kịch phát thanh nước này ước tính khoảng 94,6% biên kịch truyền hình là phụ nữ. Nhưng vì “khởi động lại nữ quyền”, phụ nữ cảm thấy đoàn kết với nhau và có thêm nhiều quyền để bày tỏ mối quan tâm của họ về các vấn đề giới tính, và những câu chuyện về chủ đề này đặc biệt gây tiếng vang đối với khán giả nữ.
Điều này được phản ánh một năm sau vụ giết người ở Gangnam, khi phụ nữ đổ xô đi mua “Kim Ji-young, Born 1982” – cuốn sách về một bà nội trợ bình thường chiến đấu với chứng trầm cảm, phân biệt giới tính và bất bình đẳng. Cuốn sách về nữ quyền này đã trở thành sách bán chạy quốc tế và được chuyển thể thành một bộ phim ăn khách vào năm 2019. Thành công của cuốn sách và bộ phim đã chứng minh sức mạnh của phụ nữ với truyền thông, bà nói thêm.
 |
| Cảnh trong bộ phim “Kim Ji-young, Born 1982” được chuyển thể từ cuốn sách ăn khách cùng tên (Ảnh: Lotte culture works) |
Bà Kim Hyo-min, một trong những tác giả của kịch bản chuyển thể cuốn sách cũng nhắc lại tầm quan trọng của “Kim Ji-young, Born 1982”. Bà cho rằng thành công của cuốn tiểu thuyết là do khao khát được công nhận của người phụ nữ.
“Phụ nữ ngày nay không chỉ muốn thấy bản thân được miêu tả một cách ưu ái, mà họ còn muốn thấy người phụ nữ có thể làm được mọi thứ, ngay cả khi đó là dối trá, gian lận hay tranh giành quyền lực”, bà cho biết.
Từng đánh giá các bộ phim truyền hình Hàn Quốc cho nhiều ấn phẩm khác nhau với tư cách một nhà phê bình phim và truyền hình tự do, bà Hwang cho biết câu hỏi liệu các bộ phim có thể được coi là nữ quyền hay không phụ thuộc vào việc các nhân vật nữ có quyền kiểm soát cuộc sống của họ hay không và cách họ được thể hiện, chẳng hạn như hai nhân vật nữ trò chuyện về chủ đề gì ngoài đàn ông. Nhưng bà tin rằng các mạng truyền hình sẽ khó chịu với cái nhãn “nữ quyền” dù nó mang ý nghĩa tích cực.
Nhân viên một hãng phim hàng đầu Hàn Quốc nói với CNN rằng khó có ai trong ngành cảm thấy hào hứng khi mô tả các sản phẩm của họ là ủng hộ nữ quyền. “Nếu bạn sử dụng một hình ảnh được hiểu là nữ quyền, nó có thể gây nên sự tranh cãi. Và nếu bạn xin lỗi vì đăng một hình ảnh nữ quyền, thì phía phụ nữ sẽ rất tức giận và gây nên nhiều vấn đề”, anh này cho biết.
Bà Cho của Đại học Toronto cho biết các công ty sản xuất phim Hàn Quốc giống như bao doanh nghiệp khác đang cố gắng tiếp cận nhiều khán giả chính thống, thường tránh gắn với chủ nghĩa nữ quyền bởi đó là một vấn đề gây chia rẽ. Theo bà, thay vì được xem là tích cực như ở khu vực Bắc Mỹ, cái nhãn “nữ quyền” thường được dùng một cách miệt thị để ám chỉ sự bạc bẽo ở Hàn Quốc.
Những nét tươi mới
Một số chuyên gia trong ngành lập luận rằng, phim truyền hình Hàn Quốc đang cải thiện vai diễn của phụ nữ chỉ để hấp dẫn khán giả. Giám đốc marketing của ENA thì cho rằng "Nữ luật sư kỳ lạ Woo Young Woo” trở nên nổi tiếng chủ yếu bởi bộ phim nói về chiến thắng của kẻ yếu thế. Nhưng nhân vật chính là phụ nữ là tín hiệu mới. Ở Hàn Quốc có rất nhiều phim về luật sư nam nên tôi không nghĩ sẽ có một bộ phim mang cảm giác tươi mới như vậy”.
Theo nhà phê bình Hwang, “Trong quá khứ nam giới đóng đủ mọi thể loại, từ thám tử cho tới xã hội đen rồi thẩm phán. Họ đã hết cốt truyện liên quan đến nam giới, nên một câu chuyện sẽ cảm thấy mới mẻ chỉ bằng cách thay thế cốt truyện của nam giới bằng nữ giới”. Bà tin các hãng phim giờ sẽ dùng nhiều nhân vật nữ hơn để tăng lượng người xem thay vì những bước tiến trong chính trị. Đó không hẳn là một việc xấu, về bản chất một nhân vật nữ sẽ mang theo những vấn đề riêng của họ.
 |
Đối với bà, bước tiếp theo của phim truyền hình nên chấp nhận nhiều loại hình thể và đặc tính riêng của mỗi người. “Quan điểm thẩm mỹ của người Hàn không cho phép một người không đẹp xuất hiện trên truyền hình, nhưng điều đó cũng sẽ thay đổi”.
Những giá trị đang thay đổi này đã được cảm nhận vượt ra khỏi biên giới Hàn Quốc khi phim Hàn ngày càng phổ biến ở nước ngoài.
Tại nơi mà nhu cầu phim Hàn bùng nổ những năm gần đây như Ấn Độ, khán giả đã bị thu hút bởi sức mạnh của những nhân vật nữ chính. Nhật báo The Hindu đã mô tả họ là “những phụ nữ tuyệt vời”. Nhà báo Sheila Kumar viết: “Trong một xã hội đầy rẫy những điều cấm kỵ như của chúng ta, nhưng những cô gái trẻ đã hẹn hò và cuối cùng kết hôn với những người đàn ông mà cha mẹ họ hoàn toàn không chấp nhận”.
Trong danh sách tổng hợp các vai chính truyền cảm hứng trong phim truyền hình Hàn Quốc của tạp chí Tatler Asia, nhà văn người Philippines Jianne Soriano viết: “Trong thế giới phim truyền hình Hàn Quốc… Một điều chúng ta có thể tin là thấy phụ nữ điều hành thế giới, dù họ có phải đứng lên chống kẻ cầm quyền hay phá bỏ những quan niệm của xã hội về chính bản thân họ”.
Tuy nhiên với một số người, những bộ phim này có thể làm nổi bật sự khác biệt giữa cuộc sống của phụ nữ trên truyền hình và thực tế trong xã hội Hàn Quốc ngày nay. Như nhà văn Tammy Kim từng nói trên podcast “Time to Say Goodbye” mà cô đồng tổ chức, những bộ phim như “Nữ luật sư kỳ lạ Woo Young Woo” có thể gây ra những kỳ vọng không thực tế trong một lĩnh vực nghề nghiệp đầy rẫy vấn đề bất bình đẳng giới. “Nếu có luật sư nữ nào cho rằng “cần tới Hàn Quốc để thành một đối tác lâu dài”, thì theo tôi là “đừng tới đó”.
