7 Phương Pháp Rèn Luyện Tư Duy Phản Biện

 

[ToMo] 7 Phương Pháp Rèn Luyện Tư Duy Phản Biện

“Hãy hoàn thành nhiều việc hơn nữa,” là câu thần chú mà tôi đã luôn tuân thủ theo, cho đến vài năm trước.

Tôi đã dành cả thời gian của mình để hoàn thành hết nhiệm vụ này đến nhiệm vụ khác.

Hôm nay, tôi đã thay đổi hoàn toàn tư duy và cách tiếp cận của bản thân. Tôi đã dành một chút thời gian cho chính mình để suy nghĩ.

Bạn có lẽ đang tự hỏi "Điều đó tạo nên sự khác biệt nào?".

Câu trả lời là: Rất nhiều.

Một vài phút suy nghĩ cân nhắc đã giúp công việc của tôi trở nên có ý nghĩa và có sự tập trung hơn. Hoạt động này đã giúp tôi hoàn thành nhiều đầu việc, qua đó gia tăng giá trị nghề nghiệp cũng như giúp tôi phục vụ mục tiêu lớn hơn.

Tư duy phản biện là một trong những kỹ năng được con người sử dụng ít nhất. Hầu hết mọi người đều đánh giá thấp khả năng tư duy của họ và coi đó là điều hiển nhiên. Tôi cũng từng như vậy. Nhiều bạn thậm chí đưa ra lý do để biện minh cho ý kiến trên, như "Tôi không thể nghĩ như những người thành công", "Tôi không có chỉ số IQ cao đặc biệt", "Tất cả thời gian của tôi đều dành cho công việc"

Dù lý do là gì đi chăng nữa, bạn có thể rèn luyện kỹ năng tư duy phản biện để tạo ra sự khác biệt trong mục tiêu và hoàn thiện bản thân. Vì vậy, bạn không cần phải so sánh mình với những người thông minh nhất trong cuộc đua trí tuệ. Nếu bạn tận dụng tốt nhất khả năng tư duy của mình, bạn sẽ gặt hái được thành quả.

Tầm quan trọng của Tư duy phản biện

Hãy bắt đầu với tư duy phản biện ngay từ những điều cơ bản. Nếu tra cứu trên internet, bạn sẽ thấy các định nghĩa phức tạp gây nhầm lẫn hơn là rõ ràng.

Trong cuộc sống, tư duy phản biện đòi hỏi chúng ta phải sử dụng kiến ​​thức, kinh nghiệm và suy nghĩ để đưa ra quyết định tốt nhất có thể. Nó cũng bao gồm việc học hỏi từ những trải nghiệm trong quá khứ để cải thiện bản thân, tránh những sai lầm và cho phép ta đưa ra những lựa chọn tốt hơn trong tương lai.

Khi không dành thời gian suy nghĩ, bạn sẽ thấy mình đắn đo mãi về mọi thứ hoặc đưa ra quyết định một cách bốc đồng.

Bản thân tôi luôn ám ảnh việc phải hoàn thành các nhiệm vụ. Tôi không bao giờ tạm dừng để phân tích xem liệu công việc ấy có giúp tôi đạt được mục đích cuối cùng hay không. Theo ma trận Eisenhower, tôi không bao giờ chú ý tới loại công việc quan trọng nhưng không phải khẩn cấp.

Khi ngồi lại để suy ngẫm, tôi đã thấy sự khác biệt. Tôi trở nên tỉnh táo hơn, tự nhận thức và cân nhắc nhiều hơn về nơi tôi đã tiêu tốn thời gian cùng năng lượng của mình. Tôi học cách ưu tiên những đầu việc quan trọng và nói không với những công việc không mang lại kết quả đáng kể.

Các mô hình tư duy khác nhau

Chúng ta không thể trở thành chuyên gia phản biện chỉ trong một sớm một chiều. Bạn cần luyện tập để biến tư duy phản biện thành một phần trong quá trình học tập và khi đưa ra quyết định. Bạn phải đầu tư thời gian và nỗ lực hết mình để rèn giũa kỹ năng ấy cho đến khi nó trở thành bản năng. 

Bạn có thể tham khảo 3 phương pháp suy nghĩ chủ động dưới đây: 

1. Dành ra thời gian mỗi ngày

Một trong những phương pháp dễ dàng nhất để thúc đẩy não bộ suy nghĩ chính là dành thời gian mỗi ngày. Tôi làm theo phương pháp này do tính đơn giản và linh hoạt của nó. Nếu tôi bị cuốn vào công việc, tôi có thể tìm một khoảng thời gian thuận tiện hơn sau đó trong ngày. Vào những ngày cực kỳ bận rộn, tôi dùng bữa sáng hoặc giờ ăn trưa để suy nghĩ.

Mọi người hầu như không gặp khó khăn khi dành ra 15 phút các ngày trong tuần để suy nghĩ. Nếu bạn thậm chí không thể dành 15 phút, đây sẽ là lý do thuyết phục để tạm nghỉ ngơi và suy ngẫm.

Jeff Weiner, Giám đốc điều hành của LinkedIn dành 1,5 - 2 tiếng liên tục mỗi ngày để suy nghĩ. Ông đã hình thành thói quen này khi nhận ra mình bị vướng vào “bẫy bận rộn” đến mức không còn thời gian để xử lý những gì đang diễn ra xung quanh mình.

Bạn không nhất thiết phải dành ra vài giờ mỗi ngày để nghĩ, song 15 phút ngắn ngủi vẫn giúp bạn có một khởi đầu thuận lợi.

2. Một tuần một lần, mỗi lần vài giờ

Một vài người tôi biết có thói quen dành cả ngày (hoặc nửa ngày) một tuần để ngẫm nghĩ. Phương pháp này phù hợp với những ai thích chìm vào dòng chảy tâm trí trong nhiều giờ thay vì nghĩ quá nhiều trong một ngày.

Các nhà văn và nghệ sĩ tuân theo mô hình suy nghĩ liên tục bị gián đoạn. 

Điều đó cho thấy, bạn có thể sử dụng phương pháp này bất kể nghề nghiệp của bạn là gì nếu bạn tin rằng nó phù hợp với bản thân. Tuy nhiên, dành ra nhiều giờ liên tục hoặc cả ngày trong tuần không mấy khả thi đối với tất cả mọi người.

3. Vài tháng một lần, mỗi lần vào những ngày nghỉ

Một cách khó hơn nhưng vô cùng hiệu quả giúp giải tỏa tâm trí đồng thời nâng cao khả năng tập trung là nghỉ ngơi ít ngày để suy nghĩ thông suốt. Bill Gates là một trong những người nổi bật đã tuân thủ cách thức trên. 

Ông nghỉ hai lần mỗi năm, mỗi lần nghỉ kéo dài cả tuần. Bill cô lập bản thân với gia đình, bạn bè và đồng nghiệp trong khoảng thời gian ấy. 

Ông đã nghỉ chân tại một cabin trong rừng để đọc, phân tích và suy nghĩ. Đầu bếp vẫn cung cấp cho Bill Gates hai bữa ăn mỗi ngày trong lúc ngài tỷ phú tạm rời xa thế giới xô bồ. 

Không phải ai trong chúng ta cũng có điều kiện hòa mình vào thiên nhiên với đầu bếp riêng. Tuy vậy, bạn có thể tìm một khách sạn bình dân để dành thời gian cho bản thân nếu bạn muốn. Việc luyện tập giúp bạn tạm dừng, sống chậm lại và tập trung vào những điều đúng đắn.

Nhiều tác giả, diễn viên và nhạc sĩ cũng tự cô lập mình trong nhiều tuần hoặc nhiều tháng cho đến khi họ hoàn thành những dự định đã đề ra. Anh nhà văn ăn ngủ cùng bản thảo đầu tiên của cuốn sách, cô diễn viên nhập tâm vào nhân vật trong một bộ phim hay một nhạc sĩ sáng tác các ca khúc cho album phát hành sắp tới.

Một ví dụ nữa là Heath Ledger, chàng diễn viên tài hoa đã tự giam mình trong phòng một tháng trước khi anh đóng vai Joker - nhân vật mang tính biểu tượng trong “Hiệp sĩ bóng đêm”.

Làm thế nào để cải thiện kỹ năng tư duy phản biện

Bạn có thể chọn bất kỳ phương pháp nào trong ba phương pháp trên dựa theo tính cách, hoàn cảnh và quá trình suy nghĩ của mình. Điều quan trọng hơn là cách bạn dành thời gian cho việc nghĩ. Mặc dù không có kế hoạch chi tiết nào cho lối tư duy thành công, nhưng hãy cùng Tomo tìm hiểu qua một vài cách để tận dụng thời gian theo cách hiệu quả nhất nhé.

1. Ý tưởng cải tiến

Cải thiện bất kỳ lĩnh vực nào đó trong cuộc sống mà bạn đang tập trung vào lúc này. Có thể bạn muốn phát triển sự nghiệp của mình tại nơi làm việc, cải thiện mối quan hệ với đối tác, phát triển doanh nghiệp hoặc bắt đầu một lối sống lành mạnh.

Dành thời gian để nghĩ về một ý tưởng cải tiến sẽ giúp bạn tiến một bước gần hơn đến mục tiêu đặt ra. Đừng chỉ tập trung vào những ý tưởng lớn. Những thay đổi nhỏ tạo nên giá trị theo cấp số nhân trong thời gian dài.

Chẳng hạn, nếu bạn đang nghĩ cách để thăng chức trong công việc, đừng chỉ chăm chăm thực hiện dự án lớn. Hãy nghĩ cách soạn thảo email chỉn chu hơn và xây dựng mối quan hệ gắn kết hơn. Những hành động trên tưởng chừng như không to tát nhưng khi bạn chú trọng thay đổi như vậy ngày qua ngày, dần dà kết quả sẽ chỉ về một mối.

2. Phân tích những thất bại và sai lầm

Hồi tưởng lại bất kỳ sai lầm hoặc thất bại nào và phân tích những gì đã xảy ra. Sử dụng phán đoán của bạn để đưa ra giải pháp nhằm tránh lỗi lầm tương tự ở lần sau.

Sai lầm của bạn không nhất thiết phải quá kinh khủng như phá sản hoặc chấm dứt mối quan hệ với đối tác của mình. Tự hỏi bản thân lý do đằng sau những sai lầm đơn giản hơn như nói sai từ, ngấu nghiến lượng calo không cần thiết hoặc bỏ lỡ thời hạn nộp bài tập.

Những lỗi lầm nho nhỏ thường xuất phát từ những lý do vụn vặt dễ sửa chữa hơn. Về lâu dài, hiệu quả kép của việc tránh những sai sót như vậy sẽ mang lại phần thưởng xứng đáng cho sự nỗ lực. Kỹ thuật này áp dụng cho sinh viên, nhân lực lao động, doanh nhân và cả trong cuộc sống cá nhân.

3. Cân nhắc ưu và nhược điểm

Không phải quyết định nào cũng đều rạch ròi. Đôi khi, bạn bối rối không biết mình có đang lựa chọn đúng hay không. Trong những trường hợp như vậy, hãy liệt kê tất cả những ưu và nhược điểm của từng phương án mà bạn có thể nghĩ đến.

Để phương pháp có hiệu quả, bạn phải ghi lại tất cả những mặt tích cực và tiêu cực một cách trung lập nhất mà không nghiêng về bên nào. Đảm bảo rằng bạn không bị ảnh hưởng bởi khuynh hướng muốn định kiến của mình được xác nhận bởi quá trình này là phương pháp lừa dối chính bản thân một cách tinh vi.

Khi bạn đã có danh sách ưu và nhược điểm, hãy xem xét lại lựa chọn của mình. Quyết định đúng đắn không phải là lựa chọn bên nào có nhiều ưu điểm và ít khuyết điểm nhất. Chỉ một lợi thế hoặc bất lợi duy nhất cũng đủ làm thay đổi phán đoán.

Bạn có tự hỏi tại sao nên liệt kê những ưu và khuyết điểm trong khi chỉ một yếu tố có thể ảnh hưởng hết thảy quyết định không? Đó là bởi vì khi bạn đã ghi nhận tất cả những mặt tích cực và tiêu cực, bạn sẽ biết cơ hội, rủi ro và hậu quả cho mình là gì.

4. Sử dụng sơ đồ tư duy

Một trong những hoạt động yêu thích của tôi trong thời gian suy nghĩ là tạo sơ đồ tư duy. Phương pháp này phù hợp nhất khi bạn đang ở giai đoạn đầu hình thành một ý tưởng.

Bằng cách sử dụng sơ đồ tư duy, bạn có thể mở rộng một chủ đề nào đó và để suy nghĩ của bạn thỏa trí tự do. Đừng gò bó bằng một sơ đồ khuôn mẫu truyền thống. Sơ đồ tư duy hoạt động hiệu quả nhất khi bạn áp dụng cách hiểu thông thường và nắm bắt các ý tưởng theo cách thức phù hợp cho chính bạn.

Nếu bạn chưa bao giờ tạo sơ đồ tư duy trước đó, thì đây là quy trình để tạo chúng. Giả sử bạn đặt cho mình mục tiêu giảm cân.

Để bắt đầu, bạn đi từ vị trí trung tâm của sơ đồ ‘Tôi cần giảm cân.’ Đối với cấp độ phân nhánh đầu tiên, bạn chọn những cách khác nhau để có thể đạt được mục tiêu đó. Ví dụ:

o   Bắt đầu làm việc

o   Cắt đồ ăn vặt

o   Chơi thể thao

Bạn có thể chia nhỏ các hoạt động trên thành nhiều cách vận động thể dục thể thao, lịch trình ăn kiêng và các trò chơi ngoài trời mà bạn có thể tham gia.

5. Thử nghiệm và tư duy vượt giới hạn

Khi bạn có một ý tưởng trong đầu, bạn phải nghĩ ra một phương pháp để thực hiện nó. Khi bạn có nhiều phương pháp để thực hiện cùng một nhiệm vụ, hãy cân nhắc xem bạn nên chọn con đường nào. Mỗi sự lựa chọn đều có ưu điểm và nhược điểm riêng.

Ví dụ, bạn có ý định khởi nghiệp. Bạn có thể chọn bất kỳ chiến lược nào trong 2 loại dưới đây:

 

Đã thử nghiệm:

Trong nhiều doanh nghiệp, nhân viên làm việc với những gì đã được xây dựng từ trước thay vì hình thành ý tưởng mới. Ví dụ, bắt đầu kinh doanh nhà hàng bao gồm một quy trình tiêu chuẩn về đầu bếp, kiểm kê, lưu trữ, thanh toán và phục vụ.

Lợi thế của việc đi theo lối mòn truyền thống là bạn biết những cạm bẫy cần tránh. Bạn cũng có tài liệu tham khảo và thang đánh giá từ những người đi trước.

Tuy nhiên, phương pháp thử nghiệm không bảo chứng cho thành công. Bên cạnh đó, vì phương pháp này đã quá phổ biến nên bạn sẽ phải đối mặt với sự cạnh tranh. Ngoài ra, các kỹ thuật cũ sẽ dần lạc hậu và việc tái tạo chiến lược thành công không phải là một quá trình dễ dàng.

 

Vượt ra ngoài khuôn khổ:

Bạn có thể đạt được mục tiêu tương tự bằng cách bắt đầu một công việc kinh doanh đột phá mà thế giới chưa từng thấy trước đây. Ví dụ, khi Uber hay Twitter lần đầu tiên tham gia thị trường, chưa ai từng nghe về một ý tưởng tương tự.

Một sản phẩm hoàn toàn mới bổ sung thêm sức hấp dẫn kèm theo yếu tố bất ngờ. Ngoài ra, người đầu tiên tham gia thị trường có lợi hơn một chút so với các đối thủ theo sau.

Nhưng những ý tưởng sáng chói như vậy đi kèm với những thách thức của riêng họ. Vấn đề nổi bật nhất là sự bấp bênh và thời gian cần thiết để tăng trưởng. Một số doanh nghiệp hoạt động như những anh lớn trong khi số còn lại chìm vào bóng tối.

Hai cách tiếp cận này không chỉ áp dụng khi kinh doanh. Bạn có thể chọn giữa hai phương pháp khi lập kế hoạch cho một kỳ nghỉ (địa điểm thương mại hoặc địa điểm không xác định), chọn nghề nghiệp (phần mềm hoặc beatbox) hoặc gây ấn tượng với người bạn thích (hoa hướng dương hoặc hoa hồng). Trên thực tế, bạn đã áp dụng phương pháp đó trong tiềm thức.

Khi bạn vận dụng kỹ năng tư duy phản biện của mình, hãy quyết định xem bạn muốn làm theo phương pháp nào. Trong hầu hết các trường hợp, tư duy vượt giới hạn có vẻ hấp dẫn, nhưng bạn phải áp dụng phán đoán của mình để đưa ra sự lựa chọn hợp lý nhất.

 

6. Cân nhắc rủi ro và phần thưởng

Khi bạn đưa ra quyết định, hãy đo lường rủi ro so với phần thưởng để xác định xem bạn có đang lựa chọn đúng hay không.

Ví dụ: giả sử lúc này bạn có giá trị ròng 500 nghìn đô la và bạn muốn tăng con số đó lên 10 triệu đô la trong vòng 10 năm tới.

Bạn có thể chọn nhiều phương pháp khác nhau để đạt được mục tiêu của mình.

Bạn có thể đến sòng bạc gần nhất và thử vận ​​may tại bàn roulette

Bạn có thể kinh doanh bất hợp pháp bằng buôn lậu và ma túy

Bạn có thể đầu tư vào các cổ phiếu rủi ro cao

Bạn có thể đa dạng hóa các lĩnh vực kinh doanh và đầu tư khác nhau để chơi chiến lược dài hơi

Như bạn có thể thấy, mức độ rủi ro trong mỗi phương pháp là có sự khác nhau đáng kể. Đầu tư vào cổ phiếu rủi ro cao hoặc đánh bạc tại sòng bạc có thể quét sạch những gì bạn đang có hoặc thu về lợi nhuận cực lớn trong thời gian ngắn. Việc kinh doanh bất hợp pháp có thể khiến bạn trở thành triệu phú và cũng có thể khiến bạn bị tống vào tù. Việc đa dạng hóa rủi ro trong các lĩnh vực kinh doanh khác nhau cần rất nhiều nỗ lực và sự kiên nhẫn.

Trên đây là các ví dụ tương phản để mô tả mức độ rủi ro và phần thưởng thay đổi như thế nào theo từng cách tiếp cận. Chỉ bạn mới có thể quyết định phương pháp nào là tốt nhất, phù hợp nhất với mục tiêu mà bạn đang nhắm đến.

Bạn có thể phát triển triết lý chấp nhận rủi ro của riêng mình. Ví dụ, Donald Trump đã giải thích về phương pháp đưa ra quyết định của mình. Ông ấy nói "Tôi nghĩ về điều tồi tệ nhất có thể xảy ra khi đối mặt với rủi ro. Nếu tôi có thể đối phó với nó, tôi sẽ chấp nhận rủi ro đó”.

Trong lúc suy nghĩ, hãy quyết định tỷ lệ rủi ro và phần thưởng mà bạn cảm thấy phù hợp. Bạn muốn đi bao xa để đạt được mục tiêu của mình? Bạn sẽ ngừng nỗ lực và nhắm đến một mục tiêu khác vào thời điểm nào?

 

7. Nghĩ ra những ý tưởng mới

Nghiên cứu đã nhiều lần chỉ ra rằng bộ não con người hoạt động giống như một cơ bắp. Bạn càng để nó hoạt động nhiều, nó càng trở nên mạnh mẽ.

Nghĩ ra những ý tưởng mới là một trong những cách thú vị nhất để kích thích bộ não của bạn. Bên cạnh đó, đây cũng là một cách khác để rèn giũa kỹ năng giải quyết vấn đề cùng với tư duy phản biện của bạn.

Nếu bạn không biết bắt đầu từ đâu, hãy thử với mục tiêu mà bạn đang cố gắng đạt được.

Hãy tự hỏi mình có những cách nào khác để đạt được mục tiêu và đừng lo lắng về việc thực hiện chúng. Lập bản đồ kỹ năng của mình và các phương pháp để tìm ra chiến thuật phù hợp giúp bạn hoàn thành mục tiêu.

Để minh họa cho điều đó trong thực tế, đây là cách tôi nảy ra ý tưởng thành lập Câu lạc bộ Sản xuất. Tôi có một mục tiêu là điều hành các doanh nghiệp thành công. Một trong những công việc kinh doanh mà tôi nghĩ đến là viết blog và tự xuất bản.

Kỹ năng của tôi nằm ở kiến thức kỹ thuật của thế giới web và quản lý hiệu quả thời gian hoàn thành công việc. Vì vậy, việc bắt đầu một blog về năng suất và việc đưa ra quyết định là sự kết hợp các mục tiêu, kỹ năng và kiến thức của tôi.

Mục tiêu của bạn sẽ khác với mục tiêu của tôi. Cho dù bạn muốn đi du lịch thế giới, giành giải Oscar, phát triển lên vị trí giám đốc điều hành tại nơi làm việc hay trở thành người cha mẹ lý tưởng cho con cái của mình, bạn có thể nghĩ ra hàng tỉ tỉ cách để đi từng bước nhỏ tới đích của bạn.

Phần kết luận

Kỹ năng tư duy phản biện liên quan đến kiến thức thường thức hơn là nhờ vào tài năng đặc biệt hoặc chỉ số thông minh. Bạn không cần phải học các kỹ thuật phức tạp để có thể suy nghĩ tốt hơn. Bạn có thể tự tạo ra các quy tắc ra quyết định phù hợp nhất cho mình bằng khả năng tư duy của mình.

Khi bạn rèn giũa tư duy phản biện theo một quá trình nghiêm ngặt, bạn sẽ dần dần nâng cao khả năng suy xét của mình. Vì vậy, hãy luyện tập để trí não nhạy bén và tâm trí sẽ tuân theo mệnh lệnh của bạn.

---------

Tác giả: Maxim Dsouza

Link bài gốc: How To Improve Your Critical Thinking Skills – 7 Techniques

Dịch giả: Ngô Phương Liên - ToMo - Learn Something New

LINK: https://ybox.vn/ky-nang/tomo-7-phuong-phap-ren-luyen-tu-duy-phan-bien-6191b911ccb8791e860992e8