Tính nam – Tính nữ: Những tiêu chuẩn tưởng tượng?
Những vấn đề của cặp nhị nguyên giới tính nam-nữ
Vào tháng 9 năm 2020, trong mục Điểm tuần của VTV24 với tiêu đề Chuyện đánh ghen và nói tục [1], BTV Việt Hoàng bình luận về sự việc đánh ghen xảy ra vào thời điểm đó như sau:
Cuộc chiến sức mạnh để giành bạn tình vốn là nét đẹp của tự nhiên. Và bản năng đó vẫn tồn tại ở cả loài người. Nhưng khác với thế giới động vật, nơi những trận chiến chủ yếu dành cho những quý ông. Công khai và sòng phẳng. Thì ở xã hội chúng ta, lại thường xuất hiện giữa những quý bà. Lén lút và bất ngờ.
Chuyện đánh ghen và nói tục được cho là ngầm ẩn nhiều thông điệp định kiến giới tính. Tại bình luận trên, có thể thấy rõ ràng rằng trong khi tính nam (masculinity), đại diện bởi hình ảnh “quý ông”, được gán với sự sòng phẳng và công khai, thì tính nữ (femininity), đại diện bởi hình ảnh “quý bà”, được cho là có những đặc tính như bất ngờ và lén lút.
Nhận định về định kiến có tính chất giới như trên không phải là không có căn cứ. Trong suốt lịch sử của văn học và văn hoá, những định kiến như vậy là rất phổ biến. Tác phẩm Orientalism [2] của học giả văn hoá Edward W. Said, phê phán dự án “khai phá văn minh” đầy bạo lực của thực dân phương Tây đối với vùng Cận Đông, chỉ ra chiến lược áp đặt tư tưởng thuộc địa phổ biến là gán phương Tây với sự nam tính và phương Đông với sự nữ tính. Sự nam tính ở đây ám chỉ tính chất duy lý, chủ động và tiến bộ, ngược lại với sự duy cảm, bị động và nhục dục, được cho là thuộc về sự nữ tính.
Thái độ trước chuyện đánh ghen của hai giới cũng đầy định kiến:
Chuyện nữ giới đi đánh ghen được dân gian xem như chuyện nội tình lục đục của một gia đình. Trong bức tranh Đông Hồ Đánh ghen, bối cảnh của cuộc đụng độ giữa hai người phụ nữ bị gói gọn trong quang cảnh sân vườn của một gia đình quyền thế với bức bình phong và cây cổ thụ. Người vợ búi tóc vì không muốn người kia nắm được tóc của mình, cầm kéo chĩa vào đối thủ vì người xưa quan niệm kỵ nhất là đàn bà bị cạo đầu bôi vôi. Người tình nhân thì ngang nhiên loã lồ thân thể, thể hiện thái độ khiêu khích trong sự bảo vệ của người chồng. Điều đặc biệt nhất là trong bi kịch gia đình diễn ra toàn bộ trước mắt người con trai như vậy, người chồng vẫn không ngần ngại đặt tay lên bầu ngực của bồ.
Nam giới đánh ghen, trong khi đó, được mô tả dưới dạng một trận đánh truyền thuyết đầy tính anh hùng ca. Thuỷ Tinh mang sính vật đến sau, không được trở thành con rể của vua Hùng, bèn đem quân đi đánh ghen với Sơn Tinh – người đến trước. Hai người đàn ông tranh giành nhau một người phụ nữ, tình cờ lại có sức mạnh thần thánh có thể dời non lấp biển. Vì vậy, trận đánh của họ trở thành phép ẩn dụ ám chỉ cuộc đụng độ nhiều thiên nhiên kỷ giữa con người với thiên nhiên.
Đọc thêm:
Đọc thêm:
Hai câu chuyện trên là minh chứng rõ ràng cho việc định kiến giới là một vấn đề đã được bồi đắp và kiến tạo thông qua văn học và văn hoá trong suốt hàng ngàn năm. Vì vậy thật khó để đương đầu và chiến thắng nó chỉ trong một vài thập kỷ gần đây khi các phong trào Nữ quyền giành được vị trí của mình trên vũ đài chính trị. Là một vấn đề lâu năm, tuy nhiên không có nghĩa rằng định kiến giới xuất phát từ bản chất tự nhiên của giới tính nam-nữ.
Định kiến giới xuất phát từ bản thân sự tồn tại của các cặp nhị nguyên nam-nữ, nam tính-nữ tính. Chúng ta thường hay hiểu hai thành tố cấu thành nên một cặp nhị nguyên có vị trí ngang bằng nhau và tồn tại độc lập với nhau. Tính nam cân bằng với tính nữ, người nam và người nữ tồn tại độc lập và được định vị bởi những bản chất tự nhiên cố định. Lập luận này làm lộ ra vấn đề rằng với toàn bộ sự khác biệt giữa nam và nữ như vậy, ta sẽ không thể so sánh tính chất và phẩm chất của hai giới dựa trên cùng một hệ quy chiếu. Ta sẽ không thể nói phẩm chất A của người nam đối lập với phẩm chất B của người nữ. Ta sẽ không thể nói người nam giỏi việc X hơn người nữ, và ngược lại, người nữ giỏi việc Y hơn người A.
Nam-nữ, nam tính-nữ tính không phải những phạm trù có vị trí cân bằng với nhau. Trong bài phỏng vấn Choreographies [3] giữa nhà báo Christie McDonald và triết gia Pháp Jacques Derrida, Derrida cho rằng trong một xã hội phụ hệ, người nam và tính nam là những yếu tố được đặt ở trung tâm; trong khi đó, người nữ và tính nữ bị gạt ra ngoài lề, trở thành “kẻ khác”. Tính nam định vị chính mình thông qua “kẻ khác”, định nghĩa chính mình thông qua cái không phải là mình.
Cấu trúc trung tâm-lề như trên rất khó bị lật nhào và xoá bỏ, vì nó đã bám rễ vào toàn bộ lịch sử tư tưởng. Yếu tố trung tâm thường được gắn liền với tự nhiên, chân lý, tiêu chuẩn và cái đẹp; yếu tố lề bị định nghĩa bởi trung tâm, bị bỏ qua, đàn áp, bị cho là yếu tố phụ không quan trọng. Giống như trong phóng sự của VTV24, tính nam được gắn liền với nét đẹp của tự nhiên – công khai và sòng phẳng, còn tính nữ bị mô tả với sự dị biệt và có tính vấn đề - lén lút và bất ngờ.
...
Đọc tiếp từ LINK gốc tại đây: Tính nam – Tính nữ: Những tiêu chuẩn tưởng tượng? (spiderum.com)
