Alice ở xứ sở thần tiên vào 150 năm trước: Tại sao những câu chuyện giả tưởng về những cô gái lại luôn vượt thời gian

 

Tác giả/Author: Michelle Smith, Deakin University

Người dịch/Translator: Phan Thị Đông Hoài

 

Cách đây 150 năm kể từ khi một giảng viên toán học Oxford xuất bản tác phẩm văn học tưởng tưởng quan trọng nhất dành cho thiếu nhi và nó trở thành một trong những cuốn sách có tầm ảnh hưởng nhất mọi thời đại.

 

Nguồn gốc về việc phiêu lưu của Alice ở xứ sở thần tiên trong câu chuyện mà Charles Dodgson đã kể cho cô bé Alice Liddell 10 tuổi và hai chị gái của cô bé khi đang chèo thuyền dọc theo sông Thames vào năm 1862 đã được nhiều người biết đến. Điều mà người ta ít nói nhất là tại sao câu chuyện này lại trở thành một hiện tượng văn hóa lâu bền như vậy trên toàn cầu.

 

Nhiều câu chuyện phổ biến được kể theo cấu trúc cơ bản của một nam anh hùng-người sẽ thực thi nhiệm vụ. Chẳng hạn như vào năm 1949, Joseph Campbell đã mô tả những đặc điểm chung của “monomyth” hay cuộc phưu lưu của các anh hùng thể hiện qua những câu chuyện về Đức Phật và Chúa Giê-su cho đến Luke Skywalker.

 

Trái ngược với sự phổ biến của những câu chuyện về nam anh hùng, có một số câu chuyện mang hình tượng về những cô gái trước tuổi dậy thì phiêu lưu qua những cõi huyền ảo, tưởng tượng cũng đã trở thành hiện tượng phổ biến.

Giống như sự nổi tiếng khắp nơi về nhân vật Alice, nhân vật Dorothy Gale trong truyện Phù Thuỷ Xứ Oz đã có được một cuộc sống của riêng của mình và đã vượt ra khỏi những cuốn sách của L. Frank Baum. Cuộc hành trình của đứa trẻ mồ côi Kansas đến xứ Oz, nếu có, được biết đến nhiều hơn qua hãng phim MGM với sự tham gia của Judy Garland. Bộ phim biến tấu thành cuộc hành trình của Dorothy không có gì khác ngoài giấc mơ - giống như cuộc phiêu lưu của Alice - lấy cảm hứng từ một trận lốc xoáy thổi qua.

 

Những câu chuyện tưởng tượng phổ biến về Alice, Dorothy và các nhân vật nữ chính gần đây, chẳng hạn như cuộc gặp gỡ của Sarah với vua yêu tinh trong phim Labyrinth năm 1986, bị ảnh hưởng mạnh mẽ bởi truyền thống cổ tích. Bản thân Campbell sau đó cũng thừa nhận rằng anh ta “phải đi vào những câu chuyện cổ tích” để đem lại bất kỳ sự tương đồng của nữ anh hùng vào The Hero with a Thousand Faces.

 

Như nhà nghiên cứu truyện cổ tích Rebecca-Anne Do Rozario giải thích qua công việc của mình, truyện cổ tích thường nói về những cô gái đang ở đỉnh cao của sự trưởng thành và hôn nhân.

 

Tuy nhiên, trong cuốn sách gốc của họ, cả Alice và Dorothy đều là những cô gái rất trẻ: Alice chỉ mới bảy tuổi và Dorothy ước tính tám tuổi. Carroll bị mê hoặc hoàn toàn bởi những cô gái trước tuổi dậy thì, những người mà anh thường chụp ảnh trong các tư thế được dàn dựng.

 

Tuổi trẻ của Alice và Dorothy đã kéo họ ra khỏi sự cuốn vào trong cốt truyện lãng mạn. Trong tiểu thuyết dành cho thiếu nữ từ đầu thế kỷ 20, thông thường những phiêu lưu mạo hiểm của những nữ anh hùng thường đính hôn một cách vội vã vào những trang cuối cùng của cuốn tiểu thuyết.

 

Quan trọng hơn nữa, là những cô gái, Alice và Dorothy chiếm giữ một vùng ranh giới chuyển tiếp giữa thời thơ ấu và tuổi trưởng thành. Điều này cũng khiến họ nhận thức tốt hơn khi vượt qua ranh giới giữa tưởng tượng và thực tại.

 

Liệu khả năng này bắt nguồn từ sự kết hợp của những đánh giá tiêu cực về trẻ em và phụ nữ là kém lý trí hơn so với người lớn và nam giới, hay đánh giá những bé gái có nhận thức và thấu cảm hơn, là điều còn nhiều tranh cãi.

 

Điều rõ ràng là những nữ anh hùng này có những hướng đi khác so với những chuyến phiêu lưu của nam anh hùng. Ngay cả trong nền văn học tuyệt vời, nơi mọi thứ đều có thể thì rõ ràng rằng vẫn có sự phân biệt giới tính đối với các nhân vật chính.

 

Như đồng nghiệp tại Đai học Deakin của tôi, Lenise Prater đã chỉ ra cho tôi trong một cuộc đối thoại chuyên sâu quan trọng về chủ đề này (một chuỗi trò chuyện trên Facebook), các cuộc truy tìm nữ anh hùng trong tưởng tượng có khuynh hướng bao gồm một cuộc truy tìm nội bộ diễn ra trong giấc mơ bí ẩn. Ngược lại, nam anh hùng bước vào thế giới giả tưởng theo nghĩa đen; cuộc phiêu lưu của họ được cho là “thực” trong không gian của câu chuyện.

 

Những cuộc phiêu lưu tưởng tưởng của Alice cho thấy những mối quan tâm và lo âu mà lúc thức cô ấy trải qua. Ví như trong bối cảnh của Carroll, bộ phim chuyển thể của Tim Burton báo hiệu rõ ràng rằng Xứ Sở Thần Tiên chỉ là một nơi tưởng tượng. Alice trải qua những cơn ác mộng về Xứ Sở Thần Tiên khi còn nhỏ, và cha cô nhắc nhở cô rằng những giấc mơ không thể làm hại cô và cô ấy luôn luôn “có thể tỉnh dạy”

 

Phim Xứ Oz của hãng phim MGM thay đổi cuộc phiêu lưu của Dorothy trong một giấc mơ thông qua việc tuyển chọn các diễn viên cùng đóng hai vai ở cả Kansas tông nâu và Xứ Oz có màu sắc sặc sỡ. (Farmhands Hunk, Hickory và Zeke xuất hiện trong vai Bù nhìn, Người thiếc và Sư tử hèn nhát, trong khi người hàng xóm Almira Gulch chứng minh rằng tất cả những người ghét chó chắc chắn phải là những phù thủy da màu xanh.)

 

Do là những người thực hiện nhiệm vụ một mình, những nhân vật nữ là những người dễ bị tổn thương và thể chất yếu nhất. Mặc dù không có sức mạnh theo các tiêu chuẩn thông thường, các nữ anh hùng như Alice và Dorothy vẫn có thể sống sót trước những nguy hiểm gây ra bởi con người và những sinh vật siêu nhiên, sở hữu những lợi thế không có sẵn trong họ (quyền lực và phép thuật trong họ).

 

Vượt ra khỏi khuôn khổ bản gốc của Carroll và Baum, cuộc đời của cả Alice và Dorothy, đã gợi lên sự bổ sung về kinh doanh văn hoá qua những câu chuyện của những mảnh đời dễ bị tổn thương. Alice và Dorothy trải qua những cuộc phiêu lưu tuyệt vời, trong đó họ chiến thắng những quyền lực và sức mạnh cao nhất, từ nữ hoàng đến phù thủy.

 

Có thể chắc chắn rằng những câu chuyện về các cô gái, thường không được chú ý vì tuổi tác và giới tính của họ, hầu như rất phổ biến. Tuy nhiên, hãy tưởng tượng những khả năng xảy ra nếu các nhân vật nữ mang tính đặc hữu nhất của chúng ta không phải lúc nào cũng phải "tỉnh dạy” vào cuối cuộc phiêu lưu của họ.

 

Báo The Conversation và tác giả Michelle Smith, Deakin University cho phép Gendertalkviet dịch sang tiếng Việt và đăng toàn văn. Thay mặt cho, Ban Biên Tập Gender Talk, chúng tôi xin gửi lời cám ơn chân thành tới Tác giả và Báo The Conversation cho phép chúng tôi đăng lại bài toàn văn. Sự đóng góp của Quý Báo The Conversation và tác giả rất quý giá và ý nghĩa. 

This article is republished from The Conversation under a Creative Commons license. Read the original article.

Link gốc tiếng Anh: https://theconversation.com/alice-in-wonderland-at-150-why-fantasy-stories-about-girls-transcend-time-49739