Cần Hay Không Chủ Nghĩa Nữ Quyền (feminism)?

 

JANE EYRE – HÌNH TƯỢNG NGƯỜI PHỤ NỮ ĐỘC LẬP TRONG XÃ HỘI PHONG KIẾN PHƯƠNG TÂY

QUAN ĐIỂM MỚI VỀ NỮ QUYỀN TRONG XÃ HỘI HIỆN ĐẠI

Một tình yêu đẹp; một tấm lòng chân thành;một mối tình trắc trở với sự khác biệt lớn về địa vị, về những định kiến xã hội; một cô gái mạnh mẽ, kiên cường, rỉ máu trong chính bức màn sát đá, lí trí bản thân tự dựng lên; một trái tim khát khao không ngừng, dù tổn thương bủa vây như chất độc vô hình, âm thầm đốt cháy linh hồn của một thiếu nữ mới lớn…………

Cuốn tiểu thuyết qua hàng trăm năm, vẫn tồn tại mãnh liệt với thời gian, là một điểm sáng âm thầm, rực rỡ soi rọi biết bao những trái tim đang mông lung trong tình yêu, trong những cảm xúc bất ngờ của cuộc sống, của những câu chuyện trưởng thành. Jane Eyre, vẫn luôn là một người phụ nữ mạnh mẽ, kiên cường, lí trí và tự lập tự cường. Bản thân nàng không phải là tiểu thư đài các, cũng không xuất thân từ những gia đình trung lưu đông con như Elizabeth (Kiêu hãnh và định kiến – Jane Austen) hay khát khao, mong cầu những thứ lớn lao hơn như Scarlet O’hara ( Cuốn theo chiều gió) đầu những 1930. Nàng không có ngoại hình xuất chúng, cũng không có khả năng gì đặc biệt, nổi trội hơn so với người khác, nhưng trong thân hình bé nhỏ ấy, ta vẫn có thể cảm nhận được một bức tường sắt đá của lý trí, của những định kiến, những lối mòn không thể thoát. Cha mẹ nàng mất cũng đã lâu, bản thân nàng cũng đã bị người dì ruột thịt đẩy vào trại giáo dưỡng nữ sinh, nơi thực chất vẫn luôn đày đọa những con người khổ đau đến từ những vũng lầy của cuộc sống.

1.     Hình tượng người phụ nữ xưa? – Một hiểu lầm đáng tiếc của thời đại

Hãy chỉ nói riêng về người phụ nữ trong xã hội phong kiến xưa thôi.

Ở Việt Nam, bản thân họ chưa bao giờ có tiếng nói, từ trong gia đình đến xã hội, những thân phận “lênh đênh chìm nổi” ấy vẫn luôn phải chịu những áp bức bủa vây, những dè bỉu đến từ sự tàn nhẫn của định kiến, của những kẻ ăn không ngồi rồi, của những tư tưởng lạc hậu “ Trọng nam khinh nữ”. Họ làm gì cũng phải giữ gìn, cũng phải quan tâm ngó trước quanh sau, cố gắng giữ phép tắc, làm gì khinh suất, dù nhỏ thôi nhưng cũng bị nói ra nói vào. Đặc biệt là những kiếp làm vợ lẽ, đã không được chọn lựa cuộc sống mà bản thân muốn, còn phải buộc bản thân vào song sắt nhà người ta mà vẫn chịu sự khinh thường của miệng lưỡi người đời. Một trong những nữ nhà thơ nổi tiếng của Việt Nam cuối thế kỉ 19 Hồ Xuân Hương, cũng đã phải mượn “ Chén rượu hương đưa” để bản thân quên đi tất cả những thiệt thòi, những tủi khổ của cuộc sống, của “ Mảnh tình sân sẻ tí con con” (Tự tình 3) ấy.

Ở các nước châu Âu, các nước tư bản được cho là những nền văn minh hiện đại bậc nhất vào thời bấy giờ, định kiến về phụ nữ vẫn luôn tồn tại, như một vết nhơ chẳng bao giờ xóa sạch, chỉ âm thầm lặng lẽ hiện hữu, áp đặt lên người phụ nữ những quy tắc ngầm, buộc họ phải tuân thủ. Kiêu hãnh và định kiến, Đồi gió hú, Emma, Lý trí và tình cảm,  Jane Eyre,….. dường như là các tác phẩm phản ánh rõ ràng nhất những thời kì đen tối đó trong lịch sử, đồng thời là lời nhắn gửi đầy chân thành của những người nghệ sĩ tới độc giả, thể hiện rõ cái tôi cá nhân rất riêng, cùng những mong cầu hạnh phúc, tự do chính đáng của họ. Jane Eyre là một trong số những kiệt tác lãng mãn của thời đại, và nhân vật nữ chính cùng tên đã phần nào khẳng định được những khát vọng lớn lao của người nghệ sĩ, cũng là một người phụ nữ có số phận khổ đau, từng trải qua những biến cố lớn lao trong đời. Và chính những áp đặt đó, chính những định kiến đó, đã cấu thành “ HÌNH TƯỢNG NGƯỜI PHỤ NỮ TRONG XÃ HỘI PHONG KIẾN XƯA” – một sự hiểu lầm đáng tiếc.

Người phụ nữ từ xưa đến nay vẫn luôn cố gắng tìm cho mình một chỗ đứng vững chắc. Những tư tưởng phân biệt giới tính trong bối cảnh xã hội hiện đại dù không còn nặng nề như thời kì trước, nhưng vẫn còn đó những định kiến không tên, những thiệt thòi mỏi mệt, những áp lực đè nặng khiến những người phụ nữ phải gồng ganh trên vai tất cả, bổn phận của người làm mẹ, trách nhiệm từ xã hội, đến gia đình, các mối quan hệ. Bản thân Jane Eyre không phải là một người phụ nữ trong thời kì hiện đại, nhưng nàng lại là hình tượng đã thoát ly ra khỏi những quy tắc thông thường, là người dũng cảm dám đứng lên để có thể nói rằng: “ TÔI MUỐN ĐƯỢC HẠNH PHÚC”. Tất nhiên, đã là một phần của thế hệ trước, nàng cũng sẽ bị ảnh hưởng bởi những gì được cho là BÌNH THƯỜNG của thời đại. Nàng đã yêu đơn phương một người đàn ông lớn tuổi thuộc tầng lớp thượng lưu, dù không cam tâm nhưng chưa bao giờ nàng có ý muốn vượt qua bức tường đá mang tên ĐỊNH KIẾN, cũng chưa từng nghĩ sẽ để bản thân quá chìm đắm trong mối nhân duyên định trước là sẽ không có kết quả. Dù tình yêu ngày càng nảy nở, nhưng khi thấy xung quanh ngài là những cô gái xinh đẹp, giàu có, quan trọng là môn đăng hộ đối, Jane Eyre đã lùi lại phía sau một bước, hiểu rằng bản thân không có tiếng nói để biện minh cho tấm chân tình của mình, cũng giữ khoảng cách để không lún sâu thêm vào mối quan hệ dường như không tồn tại ở cả hai phía. Có thể nói, Jane là một thiếu nữ lí trí, quyết đoán và đầy kiên cường. Nàng không khóc khi bị tổn thương, cũng chỉ âm thầm lặng lẽ rời đi khi tưởng như bản thân đã không còn quan trọng nữa. Jane không phải là người con gái kiểu mẫu, và nàng cũng chưa từng là một người phụ nữ như thế. Nàng có những nét phảng phất của phụ nữ hiện đại, bởi chính thời đại của nàng buộc nàng phải như vậy, nhưng vẫn là một người phụ nữ yêu thiên nhiên cỏ cây, có một tâm hồn đẹp với những thú vui bình dị, những mong cầu nhỏ nhoi, trong sáng, điềm nhiên như chính tình yêu mà nàng dành cho vị chủ nhân của lâu đài Rochexter vậy.

Người phụ nữ hiện đại có cần phải quá mạnh mẽ?

Ở bất cứ một thời đại nào, người phụ nữ vẫn luôn cần mạnh mẽ, cần kiên cường và bản lĩnh. Nhưng đó không phải là tất cả, bởi sau hết, biết nhu biết cương đúng thời điểm mới là điều quan trọng. Có thể Jane là một người quyết đoán và lí trí, nhưng những quyết định của nàng lại làm cho người nàng yêu nhất bị tổn thương, và chính sự lạnh lùng không cần thiết đã đẩy tình yêu của nàng rơi vào vực thẳm, khiến cho cả nàng và người nàng yêu chịu nhiều đau khổ. Điều này là dễ hiểu bởi, với một quá khứ tăm tối, với những vết thương rỉ máu trong tâm hồn, Jane Eyre vẫn luôn phải dè dặt trong chính tình cảm của mình, trong những quyết định khó khăn đã giày xéo tâm hồn nàng. Người phụ nữ chúng ta đôi lúc thường là những con người kỷ cương, lập nên những bức tường băng để bảo vệ bản thân khỏi sự thối tha, tàn độc của xã hội. Chúng ta thường tự thu mình lại, đôi lúc tập trung quá mức vào những nấc thang cao hơn, mà bỏ quên đi hạnh phúc của bản thân, những khoảng trống cô đơn dần một hiện rõ. Hoặc với một số người, tình cảm là một điều gì đó rất xa xỉ, nhưng việc để mặc bản thân chìm đắm trong vũng lầy đó lại quá tai hại và nhiều rủi ro tới mức họ không còn tin vào việc yêu và được yêu nữa.

Thật ra, không có bất cứ một hình tượng nào để phản ánh rõ nhất những giá trị cốt lõi bên trong mỗi một người phụ nữ.

Bản thân mỗi người phụ nữ, từ thời đại này đến thời đại khác, vẫn luôn là những cá nhân tuyệt vời, mang đến cho cuộc sống những điều hay dở khác nhau. Có người nói phụ nữ thủy mị là đúng, có người lại nói phụ nữ cần mạnh mẽ, cá tính mới hấp dẫn,…. Nhưng đó là bởi họ chưa bao giờ thực sự hiểu được những gì phụ nữ mong muốn. Chúng ta chỉ muốn một thế giới bình đẳng, một thế giới không có bất cứ những định kiến nào áp đặt lên chúng ta, một thế giới mà ở đó chủ nghĩa nữ quyền (feminism) không cần phải nhọc nhằn đến thế để kêu gọi những kẻ giả tạo, xuề xòa trong chính lớp mặt nạ mà mình bày ra. Sinh tồn trong thế giới này không dễ, nhưng hãy để sự cạnh tranh thực sự diễn ra mà không tồn tại bất cứ một sự thiên vị nào, về mặt giới tính, công việc, địa vị, độ tuổi,….

Bạn có thể là một người phụ nữ thủy mị, chung thủy; bạn cũng có thể là một người phụ nữ mạnh mẽ, kiên cường. Nhưng đừng bao giờ để những chất tẩy rửa độc hại đến từ cuộc sống làm ảnh hưởng lên bản chất cốt lõi của mình, đừng để những gì thuộc về sự xấu xa của thời đại áp đặt lên bản thân ta những gì ta không thực sự muốn. “ Hãy bung tỏa đóa hoa của mình dù được trồng ở bất cứ nơi đâu”.

Từ “ Hình tượng” chỉ là một sự áp đặt vô căn cứ mà chúng ta thường nhầm lẫn, bởi những ảnh hưởng của thời đại lên tâm trí chúng ta, bởi những gì thuộc về định kiến từ những thế hệ trước cấu thành. Ta không nên vì thế mà cho rằng, phụ nữ thuở trước cũng chỉ là những người phụ nữ bình thường, giống nhau và không có gì khác biệt.

2.     Jane Eyre – tiểu thuyết tôn vinh những người phụ nữ?

Nếu nói về bản chất, Jane Eyre không phải là một tiểu thuyết để tôn vinh những người phụ nữ, và nó chưa bao giờ ra đời nhằm mục đích này. Jane Eyre chỉ đơn là…. Jane Eyre, người không có xuất thân đặc biệt, không có ngoại hình xuất chúng, cũng không phải là một người quá tài giỏi, nàng chỉ đơn giản là Jane, lặng lẽ yêu một người đàn ông, âm thầm lấy một người làm hình mẫu, sống đơn giản, là chính mình. Có người nhận xét nàng nóng tính, không biết kiềm chế cảm xúc của mình, cũng có người cho rằng nàng quá tàn nhẫn với người nàng yêu, nhưng đó là bởi họ chưa từng đặt mình vào vị trí của nàng. Nàng cũng là người chịu nhiều tổn thương sau tất cả mà, nàng cũng mong cầu hạnh phúc như bao người phụ nữ khác thôi, và hơn hết, nàng cũng muốn được yêu hết mình chứ?

Tình yêu của nàng trắc trở nhưng vẫn có kết thúc viên mãn, là một trong những chuyện tình hiếm hoi được xây dựng với kết thúc có hậu, nhưng sự thật có phải như trong truyện? Có lẽ không, bởi ở ngoài kia, biết bao người vẫn đang phải vật lộn với những câu chuyện riêng, với những mối tình riêng, với những đau khổ, hờn tủi riêng. Hãy thưởng thức cuốn sách với một tâm thế của một người LẮNG NGHE. Bởi chỉ khi biết lắng nghe, đặt trái tim của mình vào từng trang giấy, từng nhịp thở của câu chuyện, chúng ta mới có thể cảm nhận được hết những cung bậc cảm xúc của một cuộc đời, của một câu chuyện tình yêu.

3.     Lời kết cho những định kiến – Mở đầu cho sự tự do trong quan điểm và khát vọng.

Cuộc sống giống như một hộp sô cô la ông trời dành tặng bạn. Có thể bạn nghĩ nó chỉ toàn vị đắng, nhưng khi trải nghiệm mới thấy, bên cạnh vị đắng, còn đó sự ngọt ngào của sữa, của những điều thú vị, đang chờ đón bạn phía trước. Đó là một hành trình khám phá và tìm hiểu rất sâu sắc những điều kì thù của thế giới. Con người ai chẳng có những quyền lợi như thế, bắt đầu rực rỡ, để kết thúc theo cách riêng của mỗi người. Người phụ nữ cũng vậy, không một ai có thể tước đi quyền được sống tự do, được theo đuổi ước mơ, hoài bão của họ, không một ai có thể định nghĩa họ như sự tồn tại vô danh, đáng khinh bỉ.

Định kiến thật ra cũng chỉ là một từ ngữ để nói về thái độ, và những ý niệm cổ hủ của thế hệ trước. Bởi những nỗi đau mà người phụ nữ phải chịu còn kinh khủng và khốc liệt hơn gấp vạn lần để có thể gói gọn trong hai từ thốt ra thành lời đó.

Vào những năm 60, 70 của thế kỷ trước, nơi nước Mỹ xa xôi, từng có một người phụ nữ tên Magaret Rossister, đã “ phát hiện rằng nhiều nhà khoa học nam không đủ lý trí khi nói đến phụ nữ. Phụ nữ không được công nhận "vì điều này không tuân theo khuôn mẫu, vì nỗi sợ và vì quan điểm bảo thủ lâu nay".” ( Theo báo Phụ nữ Việt Nam, bài “ Người gọi tên những nhà khoa học nữ”). Vượt qua tất cả những ngăn cản, những áp lực không tên, người phụ nữ ấy vấn tiếp tục thực hiện những nghiên cứu khoa học của mình, sáng tạo nên một khái niệm hoàn toàn mới có tên là “ Hiệu ứng Matilda” – bắt nguồn từ chính một nhà khoa học nữ có thật trong lịch sử, bà Matilda Joslyn Gage, người đã viết trong bài tiểu luận “ Người phụ nữ là nhà phát minh” để khẳng định những thành tựu mà nữ giới đã làm được trong công cuộc phát triển khoa học kỹ thuật của đất nước,  với mục tiêu “ khiến các học giả có tư tưởng bình đẳng giới phải nhìn nhận lại vấn đề một cách chặt chẽ hơn.”.

Sự bất công trong giới tính vẫn luôn là một vấn nạn nan giải, không chỉ từ thời xa xưa, mà hiện nay, vẫn tồn tại theo những cách được “bao biện” khác nhau. Người đàn ông vẫn hung hăng đánh vợ nhưng lại nói rằng, chỉ tuân theo những triết lý được đúc kết từ thời xưa: “ Dạy vợ từ thuở còn thơ,…” , xâm hại tình dục xảy ra triền miên, từ các độ tuổi chưa trưởng thành đến lúc đã hoàn thiện về mặt thể chất, phim Hope (2013) bắt nguồn từ một vụ án có thật ngoài đời chính là một minh chứng cho điều này. Trên thế giới, hàng ngàn người phụ nữ vẫn đang phải sống trong cảnh tù tùng, vừa của cái nghèo, vừa của những đinh kiến, những hủ tục man rợ, cướp đi cái tối thiểu nhất của một con người đó là quyền được sống tự do, quyền được chạm đến những vũng trời đẹp hơn, cao cả hơn.

Tại sao cuộc sống lại bất công đến thế với những người phụ nữ? Hay chỉ vì họ là phái yếu, nên họ không có quyền được hưởng những đặc ân mà những cá nhân khác được hưởng?

Đôi lúc, chúng ta hoặc là quá mải miết với những vấn đề của bản thân, với câu chuyện muôn thuở Cơm, Áo, Gạo, Tiền mà bỏ qua việc quan sát tất cả những gì đang diễn ra trong cuộc sống. Có lẽ, con người ta không tiếc một cái liếc mắt đến với những người phụ nữ đang phải vật lộn để tồn tại, mà có lẽ, con người ta tiếc một sự “ CÔNG NHẬN” nào đó. Công nhận rằng họ đã cố gắng, nỗ lực; công nhận rằng họ đã phải chịu đựng biết bao tủi hờn, biết bao những đắng cay, những ngột ngạt, bí bức trong cuộc sống, để có thể chứng minh rằng sự hiện diện của bản thân không phải là vô ích, không phải là vô hình trong thế giới hữu hình ngoài kia…

Bản thân là một người trẻ trong thời đại mới, cá nhân tôi vẫn chỉ là một tiếng nói yếu ớt, không hơn không kém. Nhưng nếu có thế nói to, tôi sẽ chẳng tiếc một lời đến với trái tim những người phụ nữ cô đơn ngoài kia, rằng họ không đơn độc, cuộc chiến này phải có điểm dừng, nhưng phải là một điểm dừng hoàn hảo nhất, bình đẳng và chân thành nhất.

“ Tôi không thể cảm thấy tự do khi vẫn còn những phụ nữ không tự do ngoài kia, dù xiềng xích họ phải chịu đựng khác với tôi”  (Nhà văn Mỹ Audre Lorde cũng đồng thời là một nhà hoạt động xã hội nổi tiếng, luôn đấu tranh cho bình đẳng giới cũng như cho những người yếu thế trong xã hội).

 Tác Giả: Phạm Tú Ngân - Nguồn: Triết Học Tuổi Trẻ

LINK ĐẦY ĐỦ : https://ybox.vn/triet-hoc-tuoi-tre/can-hay-khong-chu-nghia-nu-quyen-feminism-68ecfb68cf48f40d92135338