[THTT - Chuyện Của Từ] Hồ Xuân Hương - Dòng thơ “Thanh Thanh Tục Tục”
1. Tiếng thơ ngạo nghễ giữa dòng giáo lễ hà khắc
Giữa xã hội phong kiến ngột ngạt, nơi người phụ nữ bị bó buộc trong vòng khuê môn và tam tòng tứ đức, Hồ Xuân Hương cất lên tiếng thơ như một khúc hát ngạo nghễ, táo bạo mà vẫn đẫm tình người. Bà không chỉ làm thơ, bà đối thoại với thời đại bằng ngôn từ thứ ngôn từ vừa dân dã vừa tinh tế, vừa trào lộng vừa thấm đẫm nhân sinh. Ở bà, người ta thấy một nữ sĩ dám sống, dám yêu, dám cười vào khuôn phép, coi thơ như lưỡi gươm mềm mà sắc, chém thẳng vào những khuôn sáo đạo đức hẹp hòi.
Thơ Hồ Xuân Hương là nơi nữ tính được thức tỉnh trong một hình hài kiêu hãnh và đầy khát vọng. Nỗi cô đơn của người phụ nữ trong cảnh chồng chung, nỗi tủi phận vì bị xem như bóng mờ trong cuộc đời đàn ông – tất cả được bà chuyển hóa thành tiếng nói phản kháng dịu dàng mà mạnh mẽ. Trong “Bánh trôi nước”, cái tôi trữ tình không chỉ kể về thân phận người phụ nữ, mà còn nói về sự kiên cường – “rắn nát mặc dầu tay kẻ nặn” – một tuyên ngôn sống của nữ giới giữa xã hội trọng nam khinh nữ. Thơ bà như chiếc gương phản chiếu vẻ đẹp bản lĩnh và kiêu hãnh của người phụ nữ Việt, dù chịu muôn vàn đè nén vẫn giữ trọn phẩm giá và niềm tin vào chính mình.
Đằng sau lớp áo ngôn từ trào lộng và gợi cảm là một tâm hồn sâu sắc, từng trải và khao khát tự do đến tận cùng. Hồ Xuân Hương dùng hình ảnh dân gian, ngôn ngữ đời thường để dựng nên những bức tranh sống động về đời, về thân phận, về dục tính nhưng đó không phải là sự buông thả, mà là cách bà khẳng định bản năng sống tự nhiên, chân thực của con người. Cái “tục” trong thơ bà không nhằm kích thích, mà nhằm thức tỉnh: thức tỉnh người đời về cái đẹp bị che lấp bởi định kiến, về những cảm xúc con người vốn đáng được thừa nhận.
Hồ Xuân Hương là hiện thân của sự giao hòa giữa truyền thống và nổi loạn, giữa cái uyên bác của trí thức Nho học và cái phóng khoáng của hồn Việt dân gian. Từ một người phụ nữ trong thời đại bị xem nhẹ, bà trở thành biểu tượng cho tinh thần tự do, dám sống thật với chính mình. Thơ bà là một cuộc cách mạng thầm lặng, gieo mầm cho tư tưởng bình đẳng giới và nhân quyền từ khi những khái niệm ấy còn xa lạ. Hơn hai thế kỷ đã trôi qua, nhưng mỗi lần đọc lại Hồ Xuân Hương, người ta vẫn thấy một ngọn lửa còn cháy. Đó là ngọn lửa của nữ quyền, của lòng kiêu hãnh và khát vọng được làm người trọn vẹn.
Không có nhận xét nào: